ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΦΟΡΟΥΜ ΜΕΤΑΝΑΣΤΩΝ

Ο συντονιστής του ΕΦΜ Μοαβία Αχμέτ συμμετείχε στις εργασίες του 9ο Διεθνούς Συνεδρίου με θέμα «Διαπολιτισμική εκπαίδευση - Ελληνικά ως δεύτερη ή ξένη γλώσσα».

Το συνέδριο αυτό διοργανώνεται κάθε χρόνο από το ΚΕΝΤΡΟ ΔΙΑΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ του ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΠΑΤΡΩΝ υπό την εποπτεία του προέδρου της οργανωτικής επιτροπής καθηγητή Παντελή Γεωργογιάννη στο Συνεδριακό & Πολιτιστικό Κέντρο Πανεπιστημίου Πατρών. (www.kedek.gr)

Η εισήγηση του ΕΦΜ παρουσιάστηκε στην 11η συνεδρία και είχε θέμα (Η Ελληνική γλώσσα ως μέσο δράσης και κοινωνικής ένταξης. Η εμπειρία του Ελληνικού Φόρουμ Μεταναστών). Στην ομιλία του ο συντονιστής του ΕΦΜ παρουσίασε την κατάσταση που επικρατεί στο χώρο της εκμάθησης της Ελληνικής γλώσσα για μετανάστες και ζήτησε την στήριξη της εκπαιδευτικής κοινότητας στις προσπάθειες των μεταναστών να μάθουν την Ελληνική γλώσσα.

Δείτε το πλήρες κείμενο

Η Ελληνική γλώσσα ως μέσο δράσης και κοινωνικής ένταξης Η εμπειρία του Ελληνικού Φόρουμ Μεταναστών

Το Ελληνικό Φόρουμ Μεταναστών είναι ένα άτυπο Δίκτυο Μεταναστευτικών Οργανώσεων και Κοινοτήτων. Ιδρύθηκε τον Σεπτέμβριο 2002 από 9 Κοινότητες. Τα μέλη του σήμερα είναι 38 οργανώσεις.

Κύριος στόχος του ΕΦΜ είναι να συμβάλλει στην δύσκολη και μακρά διαδικασία της κοινωνικής ένταξης των μεταναστών στην Ελληνική κοινωνία. Η ιδέα αυτή βασίζεται στην πεποίθηση (άποψη) ότι η διαδικασία αυτή δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί χωρίς την εμπλοκή της ίδιας της ομάδας στόχου, δηλαδή των μεταναστών. Από την άλλη όμως αυτό σημαίνει ότι οι μετανάστες θα πρέπει να αντιληφθούν ότι έχουν χρέος να αναλάβουν τις ευθύνες τους.

Για να πραγματοποιήσει το στόχο του το ΕΦΜ δρα σε τέσσερις άξονες:

1. Κάνει προσπάθειες να καλυτερέψει τις πολιτικές που αφορούν τους μετανάστες όπως τον ισχύοντα νόμο περί αλλοδαπών 3386/2005 που ρυθμίζει όλες τις πτυχές της ζωής των αλλοδαπών στην Ελλάδα. Η περισσότερη δουλειά γίνεται προς το Υπουργείο Εσωτερικών γιατί είναι το αρμόδιο υπουργείο για θέματα μεταναστών. Ο τομέας αυτός όμως δεν αφορά μόνο το μεταναστευτικό νόμο αλλά και ένα μεγάλο φάσμα νόμων που επηρεάζουν αρνητικά τους μετανάστες, όπως για παράδειγμα το κώδικα δήμων και κοινοτήτων που στερεί, σε όλα τα παιδιά των μεταναστών που γεννιούνται στην Ελλάδα, το δικαίωμα να έχουν πιστοποιητικό γέννησης. Τα εργαλεία που χρησιμοποιεί το ΕΦΜ είναι: υπομνήματα, συνεντεύξεις τύπου, διαδηλώσεις, συναντήσεις με τα αρμόδια υπουργεία κτλ.

2. Δεύτερον το ΕΦΜ καταβάλλει μεγάλη προσπάθεια να καλυτερέψει την στερεότυπη εικόνα του μετανάστη φέρνοντας τον πιο κοντά στην ελληνική κοινωνία. Κύριο εργαλείο για την υλοποίηση αυτού του έργου είναι η οργάνωση, από το ΕΦΜ ή σε συνεργασία μ άλλους φορείς, πολιτιστικών εκδηλώσεων κάθε είδους. Η πιο σημαντική εκδήλωση που συνδιοργανώνει εδώ και 11 χρόνια το ΕΦΜ είναι το Αντιρατσιστικό Φεστιβάλ. Το Φεστιβάλ αυτό που έχει γίνει θεσμός πια, θεωρείται σήμερα ένα από τα μεγαλύτερα στο είδος του σ όλη την Ελλάδα. Πέρσι για παράδειγμα συμμετείχαν 120 Ελληνικές Μη κυβερνητικές Οργανώσεις και 40 μεταναστευτικοί σύλλογοι ενώ ο συνολικός αριθμός των επισκεπτών ξεπέρασε τα 25.000 άτομα. Τα τελευταία χρόνια το φεστιβάλ διοργανώνεται και σε άλλες πόλεις της Ελλάδας όπως τη Θεσσαλονίκη, το Ρέθυμνο και το Ηράκλειο στη Κρήτη.

3. Τρίτον. Παράλληλα δημιουργούμε ή ενισχύουμε συνεχώς πολλαπλές σταθερές σχέσεις με διάφορους φορείς στην Ελλάδα και στην Ε.Ε. ειδικότερα με τα συνδικάτα και τις Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις. Σ αυτό τον τομέα η πιο ουσιαστική εξέλιξη που καταφέραμε, κατά την γνώμη μας, είναι η δημιουργία της Γραμματείας Μεταναστών δίπλα στις άλλες γραμματείες στην ΓΣΕΕ (βεβαίως με την συνεργασία του ιδίου του συνδικαλιστικού κινήματος). Στην Ευρωπαϊκή Ένωση ήδη είμαστε μέλος στο Πανευρωπαϊκό Δίκτυο Κατά του Ρατσισμού. Συμμετέχουμε επίσης στην Εθνική Αντιπροσωπία Κατά των Διακρίσεων και στην Πλατφόρμα Ευρωπαϊκός Διάλογος για την Μετανάστευση.

4. Τέλος είναι η ενθάρρυνση των διαφόρων ομάδων μεταναστών για αυτό-οργάνωση, ο φορέας μας παρέχει κάθε δυνατή υποστήριξη με σειρά δράσεων, με σκοπό την ενδυνάμωση των ομάδων κυρίως των αρχηγών των ομάδων αυτών έτσι ώστε να ανέβει ποιοτικά ο δημόσιος λόγος των μεταναστών και η διαπραγματευτική τους ικανότητα.

Το ΕΦΜ θεωρεί ότι αυτή η τελευταία δράση είναι και η πιο σημαντική απ όλες γιατί πιστεύει ότι οι οργανώσεις των μεταναστών είναι και θα είναι πάντα το κύριο μέσο επικοινωνίας με την κοινωνία, και αναπόσπαστο κομμάτι όποιων δομών υπάρχουν ή θα υπάρχουν για την κοινωνική ένταξη των μεταναστών στην κοινωνία.

Το θέμα της αυτό-οργάνωση αποκτά μεγάλη σημασία λόγω του γεγονότος ότι όποια εμπλοκή των μεταναστών σ οποιαδήποτε μορφή ένταξης, απαιτεί ανάλογο επίπεδο συμμετοχής στα δρώμενα της καθημερινότητας της τοπικής κοινωνίας. Αν αυτό σημαίνει ότι πρέπει να υπάρχει δυνατότητα να συμμετάσχουν μετανάστες , σημαίνει ταυτόχρονα ότι οι μετανάστες πρέπει να είναι προετοιμασμένοι να παίξουν το ρόλο τους στο μέτρο που μπορεί να προχωρήσει η ένταξη αυτή. Η σημασία της αντιπροσώπευσης όμως, στην περίπτωση των μεταναστών, δεν είναι πολλές φορές αυτονόητη διαδικασία, πράγμα που δημιουργεί αρκετές δυσκολίες. Οι δυσκολίες αυτές από την άλλη εντείνονται όταν δεν αναγνωρίζονται οι προσπάθειες των μεταναστών από κρατικούς και μη κρατικούς φορείς που ασχολούνται με ζητήματα μεταναστών, στοιχείο που οδηγεί και δημιουργεί τον αποκλεισμό.

Πέραν τούτου το ΕΦΜ πιστεύει ότι η διαδικασία αυτό-οργάνωσης πρέπει να γίνετε πάντα δίπλα και μαζί με την Ελληνική κοινωνία γιατί η συνύπαρξη δεν είναι προορισμός αλλά πορεία που θέλει από την αρχή και τις δύο πλευρές μαζί. Το ΕΦΜ είναι στην πραγματικότητα δημιούργημα ή αποτέλεσμα μιας τέτοιας εμπειρίας.

Η σημασία της δημιουργίας και του έργου του ΕΦΜ επιβάλει να μην αντιμετωπιστεί ως κλασσική μορφή Μη Κυβερνητικής Οργάνωσης, όπως γίνεται μέχρι στιγμής. Το ΕΦΜ ως μέσο που διευκολύνει τις διάφορες κοινότητες των μεταναστών με πολλά και απαραίτητα εργαλεία για να μπορούν με την σειρά τους να εκπληρώσουν μερίδιο ευθυνών απέναντι στους εαυτούς τους και στην κοινωνία, δεν μπορεί να συνεχίσει το έργο του χωρίς την υποστήριξη της ίδιας της ελληνικής κοινωνίας. Ακριβώς γι αυτό το λόγο επιδιώκει συστηματικά να εμπλέκει συνεχώς τους Έλληνες στις δράσεις του. Αυτό που έδειξε η εμπειρία είναι ότι αποτελεί ανάγκη όχι μόνο για τους μετανάστες αλλά και για αρκετούς Έλληνες.

Το γεγονός ότι συναντούνται και συνεργάζονται σχεδόν 40 διαφορετικές κοινότητες δεν είναι καθόλου εύκολη υπόθεση. Τα μέλη του ΕΦΜ είναι νεοεισερχόμενοι από την Ασία, Ανατολική Ευρώπη, Αφρική, Αμερική, Μέση Ανατολή και τα Βαλκάνια. Η πλειοψηφία τους είναι άνθρωποι υψηλού επιπέδου μόρφωσης χωρίς όμως εμπειρία στην πολιτική και κοινωνική δράση.

Μία από τις πολλές πτυχές που έπρεπε να αντιμετωπίσει το ΕΦΜ είναι η επικοινωνία ή αλλιώς με ποιά/ές γλώσσα/ες μπορεί να προχωρήσει σε αυτή; Το θέμα έχει δύο όψεις. Η πρώτη είναι η ανάγκη της εσωτερικής επικοινωνίας. Δηλαδή η επικοινωνία μεταξύ των εκπροσώπων των οργανώσεων μελών του Φόρουμ. Το κεντρικό όργανο του ΕΦΜ είναι η εβδομαδιαία Συνεδρία η οποία καθιερώθηκε από την αρχή ως το ανώτατο όργανο που σχεδιάζει, λαμβάνει και υλοποιεί τις αποφάσεις. Η δεύτερη είναι επικοινωνία με την Ελληνική κοινωνία αφού ισχυρίζεται ότι φιλοδοξεί να αποτελέσει τη φωνή των μεταναστών στην Ελλάδα. Υπάρχει και ένα τρίτο επίπεδο αν και δεν αναφέρεται, το οποίο είναι οι συμμετοχές του ΕΦΜ σε Ευρωπαϊκό επίπεδο (κυρίως στα Αγγλικά και στα Γαλλικά).

Οι εκπρόσωποι των οργανώσεων μελών δεν είχαν ποτέ την ευκαιρία να μάθουν την Ελληνική γλώσσα πέραν του επίπεδου εκείνου που μαθαίνουν όλοι σχεδόν οι μετανάστες κυρίως από το χώρο εργασίας. Στην περίπτωση των εκπροσώπων το θέμα αυτό γίνεται πολύ επιτακτικό διότι καλούνται να παρακολουθούν, να καταλάβουν και να μεταφέρουν με ακρίβεια πληροφορίες νομικής φύσεως ή τέλος πάντων με εξειδικευμένη Ελληνική γλώσσα όπως π.χ. για τη διαδικασία νομιμοποίησης. Η παρουσίαση των προβλημάτων τους και γενικότερα της κατάστασης των μελών των οργανώσεων τους αναγκάζει να αναζητούν πηγές ενημέρωσης και κατανόηση πολλών και πολύπλοκων νομοθεσιών ή ακόμα και ιατρικών κειμένων. Η συμμετοχή που ζητάνε ως αναγνωρισμένοι κοινωνικοί εταίροι, δημιουργεί ανάγκη να υπάρχει άλλη ποιότητα γνώσης της Ελληνικής γλώσσας , μία που οι διαπραγματευτικές διαδικασίες χρειάζονται λεξιλόγιο διαφορετικό από την καθημερινή γλώσσα του χώρου εργασίας. Η Ελληνική γλώσσα λοιπόν γίνεται αυτομάτως βασική ανάγκη γι όσους ασχολούνται με την συλλογική δράση του πεδίου της κοινωνικής ένταξης. Έτσι συχνά παρατηρείται το φαινόμενο ότι ζητείται άτυπα από τον/την υποψήφιο/α (τουλάχιστον) για την θέση του εκπροσώπου μίας οργάνωσης να γνωρίζει την Ελληνική Γλώσσα χωρίς να είναι κανείς στην θέση να διαπιστώσει πόσο καλά γνωρίζει κάποιος την Ελληνική. Σε μερικές περιπτώσεις χρησιμοποιήθηκε το γεγονός αυτό (να μην γνωρίζει ο εκπρόσωπος την Ελληνική γλώσσα) ως αντιπολιτευτικό επιχείρημα στις εκλογές των Δ.Σ.

Το ΕΦΜ ως φορέας που απώτερος στόχος του είναι η κοινωνική ένταξη δεν αρκείται να αντιμετωπίζει την Ελληνική γλώσσα ως μέσο επικοινωνίας μόνο αλλά και ως βασικό εργαλείο για την ίδια την ένταξη. Έτσι καθιέρωσε την Ελληνική γλώσσα ως μία και μοναδική γλώσσα επικοινωνίας και δράσεων. Από την άλλη όμως οι διάφορες άλλες γλώσσες αποτελούν στην πραγματικότητα απίστευτα σημαντικό πλούτο όχι μόνο για τυπικές μεταφράσεις αλλά και για συγκρίσεις μεταξύ των διαφόρων γλωσσών και όλων αυτών με την Ελληνική γλώσσα.

Η Ελληνική γλώσσα ως μέσον ένταξης για τον απλό μετανάστη και ως απαραίτητο «όπλο» για τους αρχηγού των ομάδων των μεταναστών είναι εξίσου απαραίτητη στις οικογένειες των μεταναστών διότι η εκπαιδευτική διαδικασία στην Ελλάδα θεωρεί τον γονέα (κηδεμόνα) ως συνέχεια του σχολείο πράγμα που σημαίνει ότι πρέπει να βοηθάει το παιδί του μετά το σχολείο. Αυτό που συμβαίνει στην πράξη όμως είναι εντελώς αντίθετο. Δηλαδή οι περισσότεροι αλλοδαποί γονείς εξαρτούνται από τα παιδιά τους για να καταλάβουν μείζονα θέματα που τους αφορούν. Δεν είναι αλήθεια ότι τα παιδιά των μεταναστών αριστεύουν όπως το προβάλλουν τα ΜΜΕ. Τα παιδιά στην πραγματικότητα δυσκολεύονται πάρα πολύ στο σχολείο με αποτέλεσμα σημαντικός αριθμός να μη συνεχίζει τις σπουδές του.

Το ΕΦΜ ενθαρρύνει συστηματικά τις οργανώσεις για την εκμάθηση της Ελληνικής γλώσσας. Ταυτόχρονα πιέζει, παίρνει πρωτοβουλίες, ενημερώνει και αναζητά συνεργασίες για μία σταθερή δομή εκμάθησης Ελληνικών προς κάθε κατεύθυνση. Το ΕΦΜ δεν το ενδιαφέρει μόνο η εκμάθηση της γλώσσας αλλά και οι κανόνες που υπάρχουν γύρω απ αυτό το μάθημα. Γι αυτό επανειλημμένα ζητά από το κράτος να μην επέμβει θεσμικά με το παράδειγμα της Ολλανδίας και του Βελγίου. Το μοντέλο εκμάθησης της εθνικής γλώσσας σ αυτές τις χώρες οδήγησε στο να δημιουργηθεί φόβος και απροθυμία εκ μέρους των μεταναστών αντί να δημιουργηθούν συνθήκες ενθάρρυνσης. Η εκμάθηση εκεί συνοδεύτηκε με εκφοβιστικά μέτρα όπως η απειλή να χάσει ο μετανάστης την άδεια παραμονής του αν αποτύχει στις εξετάσεις ή και με μεγάλη οικονομική επιβάρυνση (ο μετανάστης καλείται να πληρώσει 400 € υποχρεωτικά για να μάθει την Ολλανδική γλώσσα). Το κλίμα στην Ελλάδα σήμερα είναι τελείως διαφορετικό. Οι μετανάστες επιθυμούν πολύ να μάθουν την Ελληνική γλώσσα απλώς δεν βρίσκουν που να πάνε. Οι λίγες τάξεις που λειτουργούν σήμερα από εθελοντές συνήθως αποκλείουν μεγάλο αριθμό μεταναστών από την ευκαιρία να μάθουν την γλώσσα γιατί δεν υπάρχουν χώροι και δάσκαλοι. Από την άλλη η ίδια η τοπική κοινωνία δείχνει να είναι πρόθυμη να βοηθήσει στο μέτρο που μπορεί. Οι δεκάδες εθελοντές είναι δείγμα. Η εμπειρία του ΕΦΜ είναι χαρακτηριστική. Από τις αρχές του χρόνου σε συνεργασία με τοπικό σύλλογο (Πολιτιστικός Σύλλογος Κυψέλης) λειτουργεί τάξη εκμάθησης Ελληνικών σε ένα μικρό χώρο στην Πλ. Βικτωρίας. Δεν κατάφερε όμως να βοηθήσει την Κοινότητα της Σιέρα Λεόνε που ψάχνει να βρει εθελοντές Έλληνες δασκάλους για να λειτουργεί τάξη Ελληνικών στο χώρο που διαθέτει στην Κυψέλη. Το παράδειγμα της Κοινότητας Απόδημων Σύρων ήταν διαφορετικό. Το 2002 αξιοποίησε τα μέλη της που σπούδασαν σε Ελληνικά Πανεπιστήμια για να διδάσκουν την Ελληνική στα υπόλοιπα μέλη της.

Οι προσπάθειες για την διευκόλυνση της εκμάθησης των Ελληνικών στους αλλοδαπούς μετανάστες ξεκίνησαν πριν πολλά χρόνια με την δημιουργία μίας τάξεως στο Στέκι των Μεταναστών στα Εξάρχεια στην Αθήνα, όπου στεγάζεται η Ελληνική αντιρατσιστική οργάνωση «Δίκτυο Κοινωνικής Υποστήριξης Μεταναστών & Προσφύγων» από ομάδα εθελοντών Ελλήνων δασκάλων γνωστή με το όνομα «Πίσω θρανία». Από τότε μέχρι σήμερα ακολούθησαν άλλοι για να φτάσει ο αριθμός των άτυπων τάξεων αυτών στις 9 τάξεις (2 ώρες την εβδομάδα) στην Αθήνα και προχώρησαν στην επαρχεία σ άλλες πόλεις όπως Θεσσαλονίκη και Βόλος. Μόνο στο Βόλο ανταποκρίθηκαν 400 μετανάστες στο Στέκι Μεταναστών εκεί. Ο αριθμός θα μπορούσε να είναι ακόμα μεγαλύτερος αν υπήρχαν χώροι και οι άλλες αναγκαίες προϋποθέσεις. Αυτό που παρατηρείται σ αυτή την προσπάθεια είναι ότι γίνεται και εξελίσσεται έξω από τον κρατικό τομέα που παραμένει εντελώς αδρανής και αρνείται να παρέχει οποιουδήποτε είδους μέριμνα. Γι αυτόν το λόγο πάγιο αίτημα του ΕΦΜ προς το αρμόδιο Υπουργείο Εσωτερικών είναι να χρησιμοποιείται το παράβολο των 150 € που πληρώνουν οι μετανάστες για την έκδοση της άδειας παραμονής στις ανάγκες της κοινωνικής ένταξης τους όπως στην εκμάθηση της Ελληνικής γλώσσας δεδομένου ότι πέραν του παράβολου πληρώνουν κανονικά τους άλλους φόρους όπως οι έλληνες πολίτες.

Το ενδιαφέρον του ΕΦΜ δεν σταματά στην εκμάθηση των Ελληνικών. Θεωρεί εξίσου σημαντικό την εκμάθηση της μητρικής γλώσσας για την δεύτερη γενιά των μεταναστών. Για το σκοπό αυτό έχει δημιουργήσει την Γραμματεία Εκπαίδευσης παράλληλα με άλλες 2 βασικές Γραμματείες (η Πολιτική και Πολιτιστική) που αποτελείται από εθελοντές Έλληνες και μετανάστες. Η δράση της Γραμματείας αυτής είναι να αξιοποιήσει την υπάρχουσα νομοθεσία (τη σχετική υπουργική απόφαση από το Υ. Παιδείας) στην κατεύθυνση να εφαρμοστεί και να εξειδικεύεται έτσι ώστε να αποτελέσει εφαρμόσιμη ρύθμιση και προσαρμοσμένη με τέτοιο τρόπο που μπορεί να γίνει ένα από τα μέτρα της κοινωνικής ένταξης.

Το 1996 οι μεταναστευτικές οργανώσεις ήταν λιγότερες από 10, σήμερα είναι πάνω από 100 οργανώσεις σ όλη την Ελληνική επικράτεια σύμφωνα με την τελευταία καταγραφή που έγινε το περασμένο Απρίλη από το ΕΦΜ. Κύριος στόχος του ΕΦΜ φέτος είναι να διευρύνει το δίκτυο του πέρα από τα όρια της Αττικής προς την επαρχία. Το Γραφείο Ενημέρωσης που έχει δημιουργήσει τον περασμένο Μάιο σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Εργασίας της ΓΣΕΕ μαζί με άλλους εταίρους στα πλαίσια του προγράμματος Equal αποτελεί σημαντική εξέλιξη στην πορεία του ΕΦΜ όπου θα μπορέσει με το εξειδικευμένο προσωπικό που διαθέτει τώρα να προχωρήσει ακόμα πιο πέρα με γρήγορους ρυθμούς στην υλοποίηση του οράματος του για μία ανθρώπινη και δημιουργική πολύ-πολιτισμική συνύπαρξη.